In de vorige column heb ik het gehad over begrijpend lezen en het verwerken van de informatie die je gelezen hebt. Al denkend over dit onderwerp kwam ik tot de conclusie dat aan begrijpend lezen een andere, heel belangrijke vaardigheid vooraf gaat; namelijk Begrijpend Luisteren.
Voordat we kunnen lezen, zijn we vanaf onze geboorte al bezig met (begrijpend) luisteren. We stellen onszelf de vraag: Wat wordt hier bedoeld? Wat is het? Wat moet ik ermee? Waarvoor kan ik dit gebruiken? Enz. We ontwikkelen kennis door middel van de taal en de betekenis die de taal heeft. Je voelt dus al aan dat het begrijpen/ kennen van veel woorden een woordenschat is! Die woordenschat zorgt ervoor dat je een bepaalde voorkennis hebt van een onderwerp en je de woorden in een context kunt plaatsen. Je begrijpt wat de inhoud is van een woord omdat je de context begrijpt.
Even de definitie van begrijpend luisteren: Dat is het vermogen geschreven of gesproken teksten te begrijpen.
Begrijpend luisteren is dus ook een doelgericht denkproces waarbij verschillende ‘elementen’ een rol spelen. Iemand die (voor)leest en (voor)denkt, iemand die luistert, de tekst zelf en het doel waarmee de lezer/ spreker de tekst (voor) leest. Als leraar/ leerkracht geeft u al voorlezend, in interactie met de tekst, betekenis aan woorden, zinnen, illustraties en de tekst als geheel. Laten we dit even de uitleg van de leraar noemen. Nu is het de taak van de leerling/ student om zo te luisteren dat de nieuwe kennis gaat integreren met de bestaande kennis. U voelt al wel aan dat dit een moeilijke opgave is voor de leerling.
Wat de leraar nu het beste kan doen is “modeling”. De leraar vertelt hardop denkend op welke manier hij/ zij betekenis verleent aan de tekst door het denken over de tekst te demonstreren. Zo worden de leerlingen meegenomen in het denkproces over informatie en gaan dit voorbeeld nadoen. Dit denkproces wat op gang gebracht moet worden, moet ook ondersteunt en bevestigd worden. Een mooie term hiervoor is “scaffolding”; wat betekent in de steigers zetten. Binnen de kaders van een doelgericht gesprek stelt u vragen die uitnodigen tot nadenken, praten over, brainstormen, mening vormen, beargumenteren van die mening. U bent de uitdager om de leerlingen te leren zelf vragen te gaan stellen, zelf te onderzoeken… te gaan woordenschatgraven. Dit proces leidt tot het begrijpen van die woorden/ teksten/ informatie.
Even weer terug naar de Voortgezet Onderwijs leerling die in de les zit en luistert naar de uitleg van de informatie die besproken wordt. Stelt hij/zij zichzelf vragen? Luistert hij actief naar de uitleg, neemt de leraar hem/haar mee in het nadenken over de informatie?? U begrijpt deze metacognitieve vaardigheid die zeer belangrijk is voor het totale leerproces.